USG piersi

Pierwsze USG piersi warto sobie zrobić w ramach prezentu już na 20. urodziny i do trzydziestki powtarzać je co 2 lata. Po ukończeniu 30. roku życia – raz do roku, a po czterdziestce nawet częściej, co 6 miesięcy, dodatkowo włączając wtedy do kalendarza badań profilaktycznych również mammografię.

Jeśli natomiast pacjentka należy do grupy podwyższonego ryzyka, czyli np.:
w jej najbliższej rodzinie zdarzały się przypadki zachorowań na raka piersi lub jajnika,
sama wcześniej przebyła taką chorobę, stwierdzono u niej mutacje w genach BRCA1/BRCA2, przez wiele lat przyjmowała stosowała antykoncepcję hormonalną,
lekarz może zalecić wykonywanie ultrasonografii z inną, zwiększoną częstotliwością. Np. co pół roku już przed trzydziestką.

Trzeba zaznaczyć, że powyższe wytyczne obowiązują w sytuacji, gdy z biustem teoretycznie wszystko jest w porządku. USG pozwala bowiem wykryć zmiany tak małe, że niewyczuwalne jeszcze podczas samobadania a nawet dotykowego – fachowo: palpacyjnego – badania lekarskiego. Jeśli jednak pomiędzy kolejnymi ultrasonografiami pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy, następne USG należy wykonać nie „zgodnie z harmonogramem”, tylko jak najszybciej. Objawami takimi są zaś m.in.:

• wyczuwalne pod palcami zgrubienia lub guzki,
• stale utrzymująca się bolesność piersi,
• wyciek krwi lub innej wydzieliny z brodawki sutkowej,
• powiększenie pachowych węzłów chłonnych,
• nagła zmiana w wyglądzie piersi – może chodzić zarówno o kształt czy wielkość, jak i o wygląd skóry albo wciągnięcie, zaczerwienienie lub owrzodzenie brodawek,

Badanie ultrasonograficzne piersi wykonuje się ponadto:

• po urazach w obrębie biustu – w celu wykrycia krwiaka i oceny ewentualnych innych uszkodzeń;
• przed planowaną operacją usunięcia, powiększenia, zmniejszenia lub korekcji kształtu piersi – a także kontrolnie po tego typu zabiegach;
• przy podejrzeniu ropnia piersi;
• przy podejrzeniu torbieli mlecznej u kobiet karmiących;
• jeśli planowo miała zostać zrobiona mammografia, ale nie można jej wykonać – np. dlatego, że pacjentka ma zbyt mały biust, jest w ciąży albo z innego powodu nie powinno się jej narażać na promieniowanie rentgenowskie;
• jeśli w badaniu mammograficznym wykryto niepokojące zmiany.

Ultrasonografia pozwala ustalić, czy zmiany te mają charakter lity, czy torbielowaty – a więc czy wykazują cechy zezłośliwienia, czy też są łagodne – czego w mammografii nie widać. Co w takim razie daje to ostatnie badanie? Po pierwsze, w przeciwieństwie do USG umożliwia wykrycie mikrozwapnień, a taką właśnie formę często przyjmuje rak piersi we wczesnych stadiach rozwoju. Po drugie zaś mammografia znacznie lepiej nadaje się do badania biustu kobiet starszych – czyli zarazem tych bardziej narażonych na rozwój nowotworu.

Wynika to stąd, że w okolicach 40. roku życia proporcje tkanki gruczołowej (odpowiedzialnej za produkcję pokarmu) i tkanki tłuszczowej (pełniącej funkcję ochronną) ulegają zmianie: pierwsza, dotychczas dominująca, zaczyna być zastępowana przez drugą. Tkanka tłuszczowa przepuszcza wykorzystywane w mammografii promienie rentgenowskie, tworząc na uzyskanych obrazach czarne tło dla wszelkich nieprawidłowości, które ukazują się jako białe, są więc w tej technice doskonale widoczne. Nie odcinają się one natomiast już tak wyraźnie na tle tkanki gruczołowej, również białej na prześwietleniach.

To dlatego młode piersi lepiej badać metodą ultrasonografii, a gdy struktura piersi zacznie się zmieniać, należy włączyć mammografię. Trzeba jednak zaznaczyć, że po czterdziestce nie rezygnuje się całkiem z USG. W ten sposób można bowiem przyjrzeć się piersiom pod różnymi kątami, a także ocenić pachowe węzły chłonne, z czym mammografia raczej sobie nie poradzi. Podobnie jak – co już wspomniano – z określeniem charakteru wykrytych zmian. Obydwa badania się więc wzajemnie uzupełniają.

Warto wiedzieć: ultradźwięki wykorzystywane w USG gruczołów sutkowych są całkowicie obojętne dla zdrowia. Badanie można więc bezpiecznie powtarzać z dowolną częstotliwością, także u kobiet w ciąży i karmiących piersią. Nie ma do niego żadnych przeciwwskazań, nie wymaga też ono odstawienia leków, a po jego zakończeniu pacjentka może praktycznie natychmiast podjąć codzienne czynności.

Ultradźwięki, emitowane przez głowicę ultrasonografu – tj. aparatu do USG – przenikają przez skórę, docierają do położonych głębiej tkanek i odbijają się od nich, a następnie powracają do głowicy. Ultrasonograf zbiera je i w czasie rzeczywistym przetwarza na obraz, widoczny na ekranie urządzenia. Poszczególne tkanki różnią się od siebie parametrami tzw. echogeniczności, czyli zdolności odbijania ultradźwięków, dzięki czemu w badaniu odróżnić można chociażby tkanki zdrowe od nieprawidłowych, zmiany lite od torbielowatych czy gruczolakowłókniaka (łagodny guz piersi) od brodawczaka (niezłośliwy nowotwór przewodu mlekowego), a także precyzyjnie określić rozmiar tych zmian oraz wskazać ich położenie.

Od stosunkowo niedawna niektórym pacjentkom poddawanym ultrasonografii piersi podaje się dożylnie środki kontrastowe, czyli substancje poprawiające widoczność obrazowanych struktur. Nie jest to jednak jeszcze zbyt mocno rozpowszechniona praktyka. Częściej spotkać się można z wykorzystaniem podczas badania opcji USG Doppler, dostępnej w najnowocześniejszych ultrasonografach, a umożliwiającej ocenę przepływu krwi przez piersi (przepływ ten w charakterystyczny sposób zmienia się chociażby w ogniskach nowotworowych).

Jeszcze innym wariantem USG sutka jest sonoelastografia, zwana też niekiedy po prostu elastografią. Dzięki użyciu specjalnej głowicy ultrasonografu, którą lekarz uciska pierś pacjentki, ocenie podlega tu dodatkowo sprężystość tkanek. Te zdrowe są miękkie i elastyczne, podczas gdy ogniska rakowe cechuje znacznie większa sztywność, co oddane zostaje na ekranie urządzenia w postaci różnych kolorów.

W klasycznym USG obraz jest czarno-biały i dla niezbyt wprawnego oka stosunkowo mało czytelny.

Prawidłowa interpretacja wyników w dużej mierze zależy więc tyleż od czułości sprzętu, co od umiejętności i doświadczenia osoby przeprowadzającej badanie. Zaczyna się zaś ono zwykle od krótkiego wywiadu, w którym mogą pojawić się pytania np. o:

• wiek,
• datę ostatniej miesiączki,
• choroby przewlekłe i przyjmowane leki – zwłaszcza preparaty hormonalne (antykoncepcja, HTZ),
• przebyte operacje biustu – jako że blizny pozabiegowe mogą zaburzać uzyskiwany obraz,
• przebyte ciąże i karmienie piersią,
• historię nowotworów piersi i narządów rodnych w rodzinie.

Następnie pacjentka rozbiera się od pasa w górę i kładzie na wznak na leżance, umieszczając dłonie pod głową. W międzyczasie lekarz może też zbadać jej biust palpacyjnie. Kolejny krok to nałożenie na głowicę ultrasonografu lub skórę badanej specjalnego żelu, który z jednej strony ułatwia przesuwanie głowicy, a z drugiej polepsza przenikanie ultradźwięków.

Lekarz, wodząc głowicą po piersiach, może ją lekko dociskać pod różnymi kątami, aby uzyskać lepszy obraz. Potrafi to wywołać pewien dyskomfort, o którym należy poinformować, ale który bynajmniej nie świadczy o tym, że ultrasonografia jakkolwiek szkodzi pacjentce. Ogólnie rzecz biorąc, USG sutka przebiega bezboleśnie, trwa zaś około 15 minut. Pod koniec badane są doły pachowe, w celu oceny węzłów chłonnych znajdujących się w tej okolicy.

Wszelkie wykryte zmiany mogą być natychmiast zmierzone i uwiecznione na wydruku z ultrasonografu. Wydruk ten dołącza się do opisowego wyniku USG sporządzanego przez specjalistę, podczas gdy pacjentka po badaniu wyciera resztki żelu papierowym ręcznikiem i zakłada ubranie.

Dobrym pomysłem jest ponadto ubranie się w dniu badania tak, aby łatwo było odsłonić górną połowę ciała.

USG sutka teoretycznie można wykonać w dowolnym momencie. Najlepiej jednak zgłosić się na nie między 4. a 10. dniem cyklu, czyli wkrótce po ustaniu krwawienia miesięcznego. Wcześniej piersi są bardziej tkliwe, później natomiast w związku ze zmianą stężenia poszczególnych hormonów płciowych pojawia się w nich więcej wody, co może nieco obniżyć wartość diagnostyczną ultrasonografii. Jeśli więc akurat masz wpływ na datę badania, warto mieć to na uwadze.